वैयक्तिक प्रारम्भिक सिकाइ योजना निर्माणका चरणहरू – भाग १
वैयक्तिक प्रारम्भिक सिकाइ योजनाका ९ ओटा चरणहरू छन् ।त्यसैले हामीले यसलाई भिडियोमा दुई भागमा बाँडेका छौँ । यस भागमा भने हामी पहिलोदेखि पाँचौ चरणसम्मको चर्चा गर्ने छौँ ।
पहिलो चरण
- अपाङ्गता भएका बालबालिका शारीरिक, मानसिक, बौद्धिक वा इन्द्रियसम्बन्धी अवस्थाको जाँच तथा पहिचान गरिन्छ ।
- यस चरणमा प्रारम्भिक बालविकास केन्द्रको सेवा क्षेत्रमा भएका बालबालिकामा कुनै प्रकारको अपाङ्गता वा शारीरिक, बौद्धिक वा इन्द्रियसम्बन्धी कुनै सीमितता भएको शङ्का लागेमा चिकित्सक, बाल विशेषज्ञ, अपाङ्गता भएका बालबालिकासम्बन्धी विज्ञ, अपाङ्गतासम्बन्धी विज्ञहरूमार्फत जाँच र लेखाजोखा गराइन्छ ।
- अपाङ्गताको प्रकार र गम्भीरता पनि मापन गरिन्छ र सोही आधारमा नै वैयक्तिक सिकाइ योजनाहरू तयार गर्नुपर्छ । उदाहरणका लागि बालबालिका पूर्ण दृष्टिविहीन छ भनी पहिचान भयो भने विस्तारै सेतो छडीको प्रयोग गरेर हिँड्ने, सुनेर सिक्ने, ब्रेल लिपि सिक्ने जस्ता कुराहरू योजनामा समेट्नुपर्छ ।
दोस्रो चरण
अपाङ्गताको प्रकार र गम्भीरताको पहिचान भइसकेपछि अपाङ्गता परिचयपत्र महत्वपूर्ण आवश्यकता हो । तसर्थ उक्त परिचयपत्र दिलाउने र उसलाई सिक्नलाई विशेष सहयोग जरूरी पर्छ भन्ने कुरा योजनामा उल्लेख गर्नुपर्छ । यसरी उल्लेख गर्दा के कस्ता सहयोगहरू गर्न जरूरी छ भन्ने कुरा पनि स्पष्ट रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।
तेस्रो चरण
अपाङ्गता भएका बालबालिकाको शारीरिक तथा मानसिक विकासका लागि विभिन्न प्रकारका थेरापी सेवाहरूको जरूरी पर्न सक्छ, जस्तै- फिजियो थेरापी, अकुपेशनल थेरापी, स्पीच थेरापी इत्यादि । यसै गरी दैनिक जीवनलाई सहज बनाउन चाहिने सहायक सामग्रीमा कसरी अभ्यस्थ हुने भन्ने विषयमा पनि बालबालिकालाई सिकाउनुपर्छ । यसका लागि सेवा दिने सेवा प्रदायक र विज्ञहरू फरक फरक हुन्छन् । त्यसैले यस्ता सेवाहरू प्राप्त गर्नका लागि विभिन्न सम्बन्धित सेवा प्रदायकहरूसँग छलफल तथा समन्वय बैठकहरू आयोजना गर्नुपर्छ ।
योजना तयारी बैठकमा सेवा प्रदायकहरू, जस्तै- स्थानीय तहका शिक्षा अधिकृत, सम्बन्धित क्षेत्रका चिकित्सक, शिक्षक, नर्स, अपाङ्गता विज्ञ, परामर्शदाता तथा अभिभावक र सामाजिक कार्यकर्तालाईआमन्त्रण गर्नुपर्दछ । योजना निर्माण गर्दा बहुविधाका विज्ञको सहयोग आवश्यक पर्ने र नेपालको सन्दर्भमा योजना निर्माणमा आवश्यक हुने सबै विज्ञ उपलब्ध हुन सक्ने अवस्था सबै स्थान र सन्दर्भमा नहुने भएकाले पहिले योजनाको तयारी बैठक बस्नु परेको हो । यस चरणमा कुन बालबालिकालाई कस्तो प्रकारको सेवा जरूरत छ भन्ने विषयमा छलफल गरिन्छ ।
चौथो चरण
यस चरणमा सेवा प्रदायक र सरोकारवालासँग बैठक बसेर छलफल गरेबमोजिम बालविकास केन्द्रको सेवा क्षेत्रभित्र पहिचान भएका अपाङ्गता भएका बालबालिकाको कार्यगत सीमितता, सबल पक्ष र उनीहरूलाई दिनुपर्ने सेवा र सहयोगको विषयमा निर्क्योल गरिन्छ र उक्त कुराहरूलाई योजनामा समावेश गरिन्छ ।
पाँचौँ चरण
यस चरणमा वैयक्तिक प्रारम्भिक सिकाइ योजना तर्जुमा समूहले बालबालिकाको अपाङ्गता, यसको गम्भीरता र उसलाई चाहिने विशेष सहयोगहरू र शारीरिक तथा मानसिक विकासका लागि सुरूआती अवस्थामा गर्नुपर्ने हस्तक्षेपहरूलाई लिपिबद्ध गरी प्रारम्भिक सिकाइ योजना तर्जुमा गरिन्छ । यस योजनामा अभिभावक, परिवारका सदस्यहरू, शिक्षक, विद्यालय व्यवस्थापन, स्वास्थ्यकर्मीहरू, थेरापिष्टहरू, बाल विशेषज्ञहरू, अपाङ्गता विज्ञहरूलगायत सबैको भूमिकाहरू स्पष्ट रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।